بيت القصب؛خانه هايی از نی

حسین فرج الله

وقتی با مشحوف (قایق)دردل هور وارد شوی چیزی جز آب ونی وگیاهان مخصوص هور که حالت درخچه های زیر آب را دارند چیزی نمی بینی .(هرچند که امروز به صفای هور دکلهای بد قواره نفتی ودود وآلودگی نفتی هم اضافه شده است.)
درمیان نیزارها وقتی حرکت می کنی به خانه هایی از نی برمی خوری که به شکل استادانه ای مردان وزنان عرب نی هارا به هم تنیده ومانند تاروپود قالی از این نی ها دیوارها وسقف خانه های خود را ساخته اند.

بیت القصب خانه هایی که از نی های هور با مهارت واستادی وظرافت خاصی طراحی واجراء مي شوند.


اين سبک خانه سازي قدمتى 6500ساله در هور العظيم حويزه وجنوب عراق وهور الفلاحية دارد .

که درکتيبه هاي ونقوش سومري 6500 سال پیش طرح این خانه ها دیده شده که دو گاومیش در کنار آن نقش بسته اند.

بیت القصب وهور با حیوانی به نام گاومیش عجین شده که این حیوان شبیه به گاو ولی حیوانی آبزی است که معمولا به رنگ سیاه وبا لکه های سفید در بدن دیده می شود این حیوان به دلیل اینکه غدد تعریق نداردباید همیشه درکنار آب باشد تادرصورت گرم شدن هوا وارد آب شود وبدن خود را خنک کند.مردم عرب هور در حویزه ازشیر ولبنیات گاومیش برای فروش وخوردوخوراک خود استفاده می کنند ...

بیت القصب هنوز رایج است ومردم هورنشین درحویزه وفلاحیه وجنوب عراق به عنوان مظیف (اتاق نشیمن)آنرامورد استفاده قرارمی دهندکه در شهر خفاجیه (سوسنگرد)چندین بیت القصب درمیدان های اصلی شهر ساخته شده که نماد مهمان نوازی مردم عرب جنوب وغرب اهواز است ....

چند سالی است که گروه میسان که گروهی فرهنگی هنری است دست به کار ساخت این نوع سبک خانه نموده است که در حد خود خدمت بزرگی به میراث فرهنگی مردم عرب اهواز است که این کار باعث حفظ این هنر می شود .وعلاوه برآن یاآور مراحل تکامل فرهنگی وتریخی مردم عرب خوزستان است ...

در حماسه گیلگامش معروف ملت عراق که اولین حماسه جهان می باشد وبه 5000سال پیش باز می گردد گیلگامش از ساخت این نوع خانه برای خدای انلیل خبر می دهد..ونقش گیگامش با گاومیش وبیت القصب درموزه لوور وجود داردکه نشان از استمرار تاریخی تابه امروز است.

زندگی مردم هور به آب ونی وماهی بنی هور وگاومیش داری بسته است که در سال های اخیر مورد تهدید قرارگرفت وهور از2میلیون هکتار به 70هزار هکتار تغییر یافته است که خشک شدن هور علاوه بر عواقب زیست محیطی زندگی مردم هور را به خطر انداخته است ...

مجموعه ای از خانه های مردم هور راچبیشه وجمع آنها را چبایش می گویند که واژهای عربی است ویا شاید واژه ای سومری باشد هرچه هست هنوز این واژه برای مردم عرب مفهوم خانه های هور را می دهد ومردم عرب با دشداشه های سفید وچفیه وعقال ولبخندی همیشگی را به یادمی آورد مردمی که جزءزندگی ساده وسط هور وحفاظت گاومیش های خود توقع دیگری ندارند.

بیت القصب نیاز به کولر ووسایل خنک کننده نداردچون طریقه ساخت آن به گونه ای است که هوادرمیان آن ردوبدل می شودوجریان هوا باعث خنک شدن هوای درون بیت القصب می شود.

درون بیت القصب را با قالی های دست باف زنان عرب فرش می کنند که پر از نقوش ورموز باستانی است که معمولا این قالی ها به عرض 1متر وطول 2تا 5 متر است که درحاشیه بیت القصب پهن می شوند ووسط بیت القصب برای موقد(آتشدان)یا منقل خالی می ماند تا قهوه عربی وچای قوری تازه درآن آماده شود ...که قهوه درمیان مردم عرب از گذشته های دور جایگاه ورسم خاص دارد وکسی که دله(ظرف قهوه،قهوه جوش)را برای تعارف به میهمان برمی داردباید دله را دردست چپ وفنجان را دردست راست بگیرد تا با دست راست قهوه را تعارف کند ومهمان نیز فنجان را با دست راست می گیرد وپس از خوردن می بایست فنجان را به نشانه کافی بودن تکان دهد که این تکان دادن رسمی قدیمی درمیان مردم عرب است، چون درمجالس مردم عرب اگر شیخ یا شخص محترمی درحال سخن گفتن است به احترام او دیگران نباید سخن بگویند به این دلیل تعارف قهوه با اشاره صورت می گیرد.

بیت القصب نماد مهمان نوازی مردم عرب هور وجزء قدیم ترین سبک خانه سازی بشر است که می بایست درحفظ سبک ساخت آن تلاش های بیشتری صورت بگیرد......



حسین فرج الله (ابو عرفان)/شوشتر